14 Religie

De kerken lopen al jaren leeg. Bijzonder om van een dergelijk proces getuige te mogen zijn nadat onze ‘natie’ bijna twintig eeuwen lang een rotsvast vertrouwen had in het Christendom. Nou ja, we waren in de achtste eeuw nog half heiden zodat we – toen de evangelisten langs kwamen om ons de blijde boodschap te brengen – nog wel enkele oude gebruiken in stand mochten houden die uit ons Heidenistisch geloof voortkwamen. Zoals het optuigen van een kerstboom en het verjagen van kwade geesten door flink te knallen.

Enkele dagen terug had ik de arts aan de lijn middels videocall. Kit had laten weten via de app dat ik me niet echt jofel voelde. Zo nu en dan heb ik wel wat pep talk nodig. Kit zat pal naast me op het bed, zoals het hoort: tot de dood ons scheidt. De arts stelde me gerust via het stellen van vragen. Zijn humor won van alles. Maar het is niet niks als het ene been – in mijn geval het linker been – al een beetje zoekende is boven het graf, zo van: ‘waar moet ik straks zijn?’

We zijn aan het einde van de tweede week van de eerste immunotherapie en ik wil weer een sterke kerel zijn – voor zover dat kan. Maar het lijkt wel of ik nog steeds zwakker word. Ik moet vooral goed eten, adviseert de arts. Vegetarisch licht voedsel laat maar. Neem eieren, soep en yoghurt. Stapje voor stapje fitter worden. Kit en ik gaan er die middag direct op uit: wandelen naar het dichtbij gelegen parkje. Voor Kit een routine-loopje. Ik kijk om me heen: veel plastic troep, een zwangere straathond en jonge mannen die toch allemaal hetzelfde doen: openlijk kijken naar een witte vrouw. Die halfdooie pier die erbij hangt wordt niet eens opgemerkt, lijkt wel.

We strijken na honderd meter neer op een bankje bij een kleine tempel. Binnenkort is het grote lichtjesfeest, het feest waarbij het licht het wint van het duister. Twee meisjes van rond de zestien jaar doen op meisjesachtige wijze hun best om een van de goden binnen extra te versieren. Gelet op hun gedrag moeten het zusjes zijn. Maar deze oude witte boze man snapt niet zo goed wat de rol van de melkboer is geweest in dit gezin. Het ene meisje heeft benen die lijken door te lopen tot net onder haar oksels, en het andere meisje is gedrongen en kampt – voor India vrij ongewoon – nu al met overgewicht.
Het is zelfs in de schaduw zo warm dat mijn onderarmen vochtig worden. We gaan verder, ook omdat de shovel achter de muur achter de tempel zijn visuele afwezigheid voor ons kennelijk nog niet wil accepteren en maar blijft doorgaan met het produceren van herrie die gepaard gaat met het uitstoten van walmen half verbrande fossiele brandstoffen. Je zult maar in die tempel wonen.

Aan de overzijde van de weg is een best wel aardig park aangelegd. Al moet ik bij eerste betreding denken aan een weiland; ik zie enkele koeien de laatste malse grassprietjes van de verdorde bodem lostrekken. Links een groep jonge mannen. Je pikt – zelfs als zieke man – direct de macho uit de groep: een stoere vent met een fel blauw T shirt. Hij beziet ons frontaal met zijn glanzend witte tanden en rechtopstaand vanuit het midden van het groepje. Nee, hier ga ik niet mee vechten. Sorry Kittie.

’s Avonds kijken we TV. Kittie regelt dit. Het zijn stukken van oude afleveringen van Yvonne Jaspers, op bezoek bij boeren. De grote bezemman is de boer. Iedereen vertelde hem: je moet groeien. Openhartig en kwetsbaar vertelt hij hoe hij zijn visie ontwikkelde. Hij werd ouder en wijzer. Er kwamen adviseurs langs…. Ja, Beste Boer, dat was ook onderdeel van onze nationale religie: “Boer, Gij zult Groeien.” Hij groeide van trots. Hij zou 1,2 miljoen liter melk per jaar produceren. Linksom of rechtsom. Maar het werd einde oefening. Nu ging de familie naar Canada, zo legt de zoon uit. Want in Nederland mochten ze niet meer boeren; voor hen is in de herberg geen ruimte meer.

Tegenover ons gaat een glimlachende jongeman zitten. De macho kwam als eerste langs. Maar ja, als je geen Engels spreekt, maak je bij Kit sowieso weinig indruk. De jongeman studeert, iets met computer en techniek. Alsof mij dat ook maar ene biet interesseert. Hij weet Kit te raken wanneer hij vertelt over God en over vertrouwen hebben in de goede afloop. En natuurlijk is hij altijd bereid ons te helpen; hij heeft zijn telefoon al in de hand.

Nederland is zijn Boeren Religie kwijt. De Geest van Mansholt is opgegaan. De oude formule om boeren een beter en eerlijker loon te bieden was van net na de oorlog. Terecht zei Mansholt tegen de Nederlandse boeren dat zij middels schaalvergroting – en dus kostenreductie – geholpen door moderne mechanisatie – hun inkomen konden vergroten. De vierde generatie boeren probeert nu te overleven met deze oude formule. Maar koopt u nog een auto voor uw broodwinning van net na de oorlog? Nee, natuurlijk niet.

Mijn wandelinspanning is veel te groot geweest. Ik zit weer ouderwets binnen, met airco. Voorzichtig sta ik op. Ik ga proberen wat yoghurt te eten. Gemengd met wat mierzoete jam neem ik wat eiwitten en suikers tot me. Zonder voldoende suikers functioneren de hersenen minder en word je snel depressief. Zo vertelt de arts van de Medicare, de begeleidende organisatie. En ik tijdens klussen altijd maar denken dat het doorgaan aan mijn wilskracht lag; het eigenwijze doorgaan lag dus gewoon aan mijn overmatig suikergebruik?

Boer Willem komt in beeld. Hij heeft wel 41 koeien. Ze zijn groot merkt Yvon op. Ja, ze zijn breder vertelt Willem. Het komt niet verder aan de orde, maar het lijken mij dubbelraskoeien die zowel voor melk als voor vlees benut kunnen worden, waarschijnlijk MRY koeien (Maas, Rijn en IJssel). Van zijn vader heeft Willem geleerd: een weiland is meer dan alleen koeien. Willem hurkt neer bij een weidevogelnest. Hij vertelt trots over de vele weidevogels die bij hem voorkomen. En: ‘dan heb je alle insecten nog!’ ‘Waarom moet je naar meer verlangen, als je voldoende hebt?’ zo houdt Willem Yvon voor. Het KRO meisje blijft de vragen – en Willem – een antwoord schuldig.

Dat de overheid de boeren steunt, is niet een uitvinding van Mansholt. De grote landbouwcrisis van 1878 tot 1895 zorgde ervoor dat de Nederlandse Staat kwam met maatregelen. Waar onze buurlanden hun eigen producten gingen beschermen door importheffingen op te leggen, daar besloot onze Staat om de Europese handel te bevorderen, onder meer door te investeren in de financiële infrastructuur van ons land. Boeren werden gestimuleerd om (coöperatieve) banken op te zetten. De toen nog zeer kleine school in Wageningen – waar aanvankelijk alleen docenten werden opgeleid en geen studenten – kreeg opdracht om onze veestapel naar een hoger niveau te tillen.
Met deze afwijkende strategie heeft Nederland honderddertig jaar geleden cruciale keuzes gemaakt die nu nog steeds van grote waarde blijken te zijn. Mansholt wist na de oorlog de boeren te overtuigen van het nut van schaalvergroting. Dit gold zeventig jaar geleden.

Het is bloedheet. Het is middernacht. De Indiërs proberen met hun vuurwerk nog steeds de slechte Goden te verjagen. Ik heb heel zachtjes mijn telefoon aanstaan. Totdat een koor zingt: The Lord’s Prayer (Our Father) uitgevoerd door een orthodox Russisch Mannenkoor (o.l.v. Nikolay Kedrov). Er verschijnt een beeld. Het oude kerkje in Elden, met een toren uit 1342 waarschijnlijk. Ik zie het graf van mijn opa en oma, en dat van mijn ouders. Ik zie een mensenmassa. Ik zie twee fantastische knapen. Te jong nog voor het pak dat ze dragen. Te weinig suiker.

Niet ik ben de levenloze hoofdfiguur, het is De Boeren Droom die hier ten grave wordt gedragen. Nederland heeft een nieuwe agrarische visie en nieuwe missie nodig. Ik wil Willem voordragen als het goede menselijke voorbeeld. Laten we massaal een vette streep zetten onder de domme individuele hebberigheid die uiteindelijk leidt tot verlies voor ons allemaal.