16 Voldoening

Sommige wijsneuzen stellen dat je de meeste voldoening haalt uit werkzaamheden waarbij je net iets boven je eigen kunnen uitstijgt. Ik sluit me bij deze wijsneuzen aan; ik ervaar zelf dat iets doen wat je eigenlijk niet durft, veel voldoening oplevert. Laten we wel zijn, ieder mens heeft zijn eigen talenten of gebrek daaraan. Zodat – in de wetenschap dat iedere populatie divers is – voor een ieder iets te doen valt. Nog een ander voordeel van deze benadering: bij de meeste mensen binnen een populatie moet de lat niet al te hoog liggen want anders wordt het lopen op de tenen en dat houden mensen nooit lang vol. Dus ook voor karweitjes die voor de Einsteiners te geestdodend zijn, zijn altijd mensen te vinden die hier wel voldoening uithalen.

Einsteins binnen een populatie zijn er altijd wel te vinden. Ze lijken alles te kunnen. Maar veelal kampen deze mensen op hun beurt met sociale problemen: bijna niemand begrijpt hen en ze beschikken meestal over een vorm van humor die hen nog meer isoleert van de doorsnede binnen de populatie. Ik kan me vergissen maar ik vermoed dat je als doorsnede binnen een populatie de leukste feestjes meemaakt.

Wanneer je enkele weken achter elkaar noodgedwongen op twee vierkante meter leeft, met af en toe een uitstapje naar een locatie 3 meter verderop, te weten: het toilet, dan is het lastig zoeken naar – en nog lastiger – vinden van enige voldoening. Ik kan intussen geen filmpje meer zien over het restaureren van oude auto’s, het vangen van een bruine forel ergens in een riviertje of het analyseren van het gedrag van een specifieke vissoort met behulp van onder water camera’s. Er gaat gewoon niets boven het gewone leven.

Wat nog niet verveelt, zijn de filmpjes van de debatten die gevoerd worden in de Tweede Kamer. Wat leven we toch in een prachtige tijd. Een tijd waarin eindeloos geouwehoerd kan worden over een woordje, een verspreking of een lek. Ik begrijp het gemopper binnen mijn sociale kring niet. Ja, er is sprake van een kabinet waarvan de leden weinig tot geen ervaring hebben met het werk in de Kamer. Volgens een oud spreekwoord moet je het nieuwe leren met vallen en opstaan. Dus dan krijg je wat je kunt verwachten. Anderzijds vind ik het een verademing om al die debatten aan te horen waarbij de kleine rechtse partijen als CU en SGP vanuit de oppositie vaak steun verlenen aan het kabinet. Dit geeft een heerlijke turbulentie. Ik geniet hier meer van dan van de debatten in de TK met het vorige kabinet waarbij je een week van tevoren al wist hoe de stemming uit zou vallen omdat de fracties binnen de coalitie met zijn krappe meerderheid elkaar altijd de hand boven het hoofd hielden. Nee, dan deze debatten: de vonken vliegen er soms vanaf, de ongepokte ministers zijn nog niet getraind in het verbergen van hun emoties en barsten soms bijna uit elkaar van frustratie over de manier waarop ze door de oppositie belaagd worden; dit is puur genieten.

Vandaag is een rustdag. Gisteren zijn Anke, Jeroen, Kit en ik naar een park geweest in Delhi: de Lodi Garden. Letterlijk een verademing. Eindelijk een plek met veel groen. Dit uitstapje gaf heel veel voldoening. Lag de lat niet te hoog? Ja eigenlijk wel. Ik kwam bekaf thuis. Het park was gelegen rondom een aantal zeer oude moskeeën die op hun beurt weer een ensemble vormden met enorme graftombes. De oudste moskee was gebouwd vanaf de 9^e eeuw. Nu ben ik altijd trots op Elden met het witte kerkje waarvan de toren waarschijnlijk dateert van 1342. Maar de 9^e eeuw? Toen werd Elden voor het eerst genoemd in een schrijven; dit was in 855 na Christus. De moskee dateert dus van ca. 300 na Mohammed.

De meeste voldoening haalde ik uit het zitten op een bankje bij de grote vijver. Toen ook nog de fonteinen gingen sproeien, was zelfs het meest romantische element dat ik me kan voorstellen bij een vijver ingevuld. Was er hier sprake van een lat? Nee, absoluut niet. Maar water doet me zo veel: als ik water zie, word ik gelukkig. Hier geldt zeker: geen digitaal filmpje kan op tegen het gewone leven: de realiteit van de natuur buiten, de realiteit van een gezellig gesprek met andere mensen, op een terrasje of in een kantine. De realiteit die bestaat uit het zitten op een bankje bij een vijver. En dit dan ook nog met je geliefde aan je zijde van wie je af en toe een koekje krijgt toegestopt.

We gaan een spannende tijd tegemoet. Is het denkbaar dat ik na twee jaar teleurstellende behandelingen in Nederland, nu in India een ommekeer kan maken? Het hele punt is: of ik nu hoog spring of laag, mijn lichaam reageert zoals het reageert. Reageert het niet zoals was gehoopt, dan moet ik me daar bij neerleggen, en kijken wat we dan nog kunnen doen behalve wachten op dat magere scharminkel met die zielige zeis. Wel eens van een drone gehoord, Hein?

Ik kijk uit naar het moment dat ik bij RWS – mijn werkgever – het kantoor binnen kan lopen om te gaan werken aan de realisatie van een persoonlijke droom: de rivier de Neder-Rijn voorzien van honderden boomtoppen ter verbetering van de biologische waterkwaliteit. Tien jaar geleden bedacht een collega dit idee en tot nu toe heeft niemand het durven uitvoeren – om welke reden dan ook. Ligt de lat hoog? Ja behoorlijk. Maar de voldoening zal enorm zijn als het project in uitvoering gaat.

Het is jammer en betreurenswaardig dat een significant deel van de werkende populatie van Nederland zelf vindt dat ze een bull shitbaan heeft. Het moet voelen als leven op twee vierkante meter met af en toe een uitstapje naar het toilet. Het wordt hoog tijd dat we van deze bull shit banen verlost worden. Ik geloof er geen snars van dat mensen productiever gaan werken als ze gaan werken volgens Lean: procesgestuurd waarbij alle verspillingen die in het proces aanwezig zijn, eruit zijn bedacht. Deze systematiek – bedacht bij Toyota – is massaal gekopieerd in Nederland en waarschijnlijk in meer Europese landen. Lean haalt niet alleen de flexibiliteit uit de mens en organisatie, maar ook de menselijke saamhorigheid en misschien wel het belangrijkste: de voldoening. De voldoening die je krijgt wanneer je iets uitvoert dat net boven je vermogen ligt. Lean is het ergste wat je een organisatie – waar ook creativiteit en flexibiliteit van wordt verwacht – kan aandoen. Lean levert – zo schat ik in – de meeste bull shit banen op. Kortom: weg met Lean.

Als je zoals ik te lang op die twee vierkante meter leeft en je jezelf afvraagt in hoeverre jouw leven er nog toe doet, dan is mijn antwoord: het leven krijgt inhoud en waarde door intermenselijk contact: een biertje drinken met een buurman of buurvrouw, klagen met elkaar over het weer, vol trots vertellen over hetgeen je op je werk bereikt hebt. We weten allemaal: klagen over het weer heeft geen enkele zin want het wordt niet warmer als we maar hard genoeg klagen. En de regen blijft niet weg door ons geklaag. Maar dit klagen werkt geweldig als verbinder. Ook al ontbreekt elke reden tot klagen, ook al heeft geklaag geen enkel effect op de vermeende klacht, we moeten lekker blijven klagen. En daarna weer lekker aan de slag. Maar dan niet met een bull shit baan.

Het is mede hierom geweldig dat Anke en Jeroen hier zijn. We ouwehoeren wat over onze kinderen. We klagen wat – ik ben daar vooral goed in – en we lachen wat. Het leven ziet er plots heel anders uit.

Recentelijk belde Kit met een jeugdvriendin in Nederland. Haar man kwam ook in beeld: een buitengewoon sympathieke vent. Geheel volgens de traditie gingen wij als mannen onder elkaar even met elkaar praten. Ik moest het toch even vragen: klopt het nou dat er meer mensen en bedrijven zijn die net als mevrouw Heineken een constructie bedenken waardoor ze weinig of geen belasting hoeven te betalen? Dit werd door hem als man uit het bankwezen direct bevestigd. Bedrijven en wat rijkere particulieren betalen inderdaad (veel) minder belasting als gevolg van ontwijking. Ik mocht niet spreken van ontduiken van belasting: “Belasting ontduiken is strafbaar. Maar de wet staat wel toe om belasting te ontwijken.” Geniaal bedacht dit. Maar het geeft mij totaal geen voldoening, het levert me frustratie op.

Het komt er op neer dat de minder kapitaalkrachtige burgers met hun doorsnee lonen de schatkist moeten vullen. Deze burgers – inclusief ikzelf – zijn te naïef of te dom om aan belastingontwijking te denken. En die schatkist wordt jaarlijks leger en leger…. Gek hè?