Als je India wilt vergelijken met Nederland dan gaat het al snel over economie. Nu heb ik totaal geen verstand van economie. Dus waar waag ik me aan?
Kit heeft een soort pap voor me neergezet. Hij lijkt wel kruutmoes. Zure melk met stukjes fruit erin. Het is te eten: even door de zure pap heen bijten. Je blijft er wel wakker bij. Bij iedere hap gaat een siddering door mijn toch al gehavende lijf. Al gaat het wel de goede kant op: ik heb meer lucht dan gisteren en dat na twee pillen.
Moet je verstand hebben van economie om over economie te kunnen praten? Laat ik het zo formuleren: in het huidige Nederland geeft het niets om ergens over te praten. De talkshows zitten immers vol met absolute leken die overal hun mening over geven. Dus laat ik me daar ongegeneerd bij aansluiten.
Toen Corona als een zieke geest over de wereld trok en de halve wereldeconomie platlegde – je kon bij de fietsenmaker nog geen nieuwe buitenband bestellen – Op! Op! Alles is op! – kwam ik terecht bij een documentaire gemaakt door een Nederlandse ondernemer met de mij nietszeggende titel: Covid The System. The System? Iedereen heeft het maar over systemen. Toen ik op de bosbouw- en cultuurtechnische school zat – later Hogeschool Larenstein geheten – kende ik maar een systeem en dat was een ecosysteem. Is dat niet genoeg? Kennelijk niet. Hup, Covid the System. De Nederlandse ondernemer dook de economie in. Het ging over belasting betalen. Hij als ondernemer met bedrijven in Nederland, en twee andere landen – Duitsland, Belgie en of Frankrijk – betaalde natuurlijk netjes wat hem vanuit regelgeving opgelegd werd. Maar een econoom vertelt in die docu dat de realiteit voor de echt grote bedrijven er heel anders uitziet. Dat het gaat om een enorme berg geld die als het ware weggesluisd wordt en waarover vervolgens minimaal of geen belasting betaald wordt. De verhoudingen tussen handelsgeld waarover wel belasting betaald wordt, en waarover niet, zijn schrikbarend, mits deze econoom gelijk heeft.
De documentaire gaat verder en komt terecht bij een grote kerel met half lang blond haar en zwaar Rotterdams accent. Wat is dit voor een type? Een Feyenoord hooligan? Deze meneer blijkt een professor te zijn aan Neyenrode University. Voor zover ik weet een Hogeschool waar kakkers – zeker geen bosbouwjongens – leren hoe ze rijk en vooral snel rijk kunnen worden. Een vooroordeel, zo lijkt het. Want wat deze meneer beweert, is dat ons economisch systeem failliet is en dat een maatschappelijke revolutie niet kan uitblijven. Hij beweert ook dat Covid alles te maken heeft met een soort van machtsgreep. Had ik dan toch naar Neyenrode moeten gaan destijds? Of is dit gewoon opruiing?
Gisterenavond. Ik eet een wrap, nog warm. Kit, Teun en Jort eten dit ook. Ik vertrouw het niet. Vlees, groenten, wie heeft dit klaargemaakt? Volgens Teun kan het wel. Alles wat je bestelt is oké, stelt hij zelfverzekerd. Je moet alleen niet langs die lokale stalletjes gaan. Ja ja. Dit is besteld bij afhaaldienst Tomato. Klinkt vertrouwenwekkend maar niet heus. Het smaakt prima. De volgende ochtend is alles oké. Ja, ik ben moe. Maar daar blijft het voorlopig bij. Totdat… Die afstanden in dit verblijf zijn te groot. Het lijkt een explosie. Ik herken de ingrediënten van de wrap. Zie je nou wel? Ik moet denken aan de luiertijd van Teun en Jort: zaten ze op hun rug tot aan hun nek toe onder de smurrie. Mijn witte hemd is spontaan verkleurd. De marmeren vloer lijkt een aantal tekeningen rijker. Gatverdamme. Teun heeft het lef te gaan kijken. Met zijn handen voor neus en mond komt hij terug. Gatverdamme, roept hij. Jort waagt zich er niet aan. Vijf minuten later is het hele gezin – op mij na – naar buiten. Ze gaan boodschappen doen. Tot ziens!
‘Houd jij ze dom, dan houd ik ze arm’. Dit is een klassiek grapje. De eerste is de Paus, die al het volk dom houdt, de tweede is een willekeurige keizer die de adel vertegenwoordigt en zorgt dat het geld de goede kant op stroomt. Het feodale stelsel. In onze tijd is het Feodale Systeem een beter begrip. Dan weten we tenminste dat het om een Systeem gaat. Volgens Bob de Wit – u weet wel, die Rotterdammer met halflange haren – zijn we bijna terug bij dit Feodale Systeem. Met dit verschil dat de partijen die ons dom houden, nu dezelfde zijn die ons arm houden. Zijn filosofie in een notendop: wij als burgers hebben de macht om machthebbers te laten komen en te laten vertrekken via gemeentelijke, provinciale, nationale en Europese verkiezingen. Maar kijk naar de grootste 10 of 20 grootste bedrijven ter wereld en hun eigenaren: dit zijn allemaal nieuwe bedrijven die investeren in high tech, farmacy, en food. De eigenaren zijn zo rijk en zo machtig dat ze wet- en regelgeving van landen – continenten? – aan hun laars lappen. Bob stelt dat de geschiedenis uitwijst dat dit soort mensen niet bereid is hun macht af te staan, en alles op alles zullen zetten hun macht – het liefst voor de eeuwigheid gelijk een Cezar – te verankeren. De grootste ellende komt uit de USA omdat daar het Groot Kapitalisme als iets geweldigs wordt gezien: niet het midden- en kleinbedrijf zijn belangrijk meer. Nee, de Googles en de Musks van deze tijd die een imperium weten op te bouwen, zijn het voorbeeld van ondernemen en winst maken. Is Bob een doorgedraaide nurd? Het allergrootste probleem, zo stelt Bob, is dat deze superrijken niet democratisch gekozen zijn. Ze worden nooit afgerekend middels verkiezingen. Ze kunnen blijven zitten zolang ze willen, zo lang ze hun rijkdom houden, en daarmee hun macht.
Elon Musk is veel in het nieuws. Laatst nog toen een Russische generaal op X stelde dat zijn auto – van Musk – op afstand was uitgeschakeld door Musk. Omdat hij deze auto gebruikt had in de strijd tegen Ukraïne. Musk schijnt ook een van zijn satelieten beschikbaar te stellen aan de Oekraïners zodat ze de Russen met hun drone bommen kunnen bestoken. Musk schijnt ook politiek verbonden te zijn aan onze grote vriend met beschadigde oorlellen: Donald Trump. En Musk vond dat hij recht had op een bonus van 50 miljard dollar. Omdat hij zo succesvol was als groot ondernemer. Zoiets. De aandeelhouders waren het daar mee eens. Musk kreeg van de Duitse overheid iets van drie miljard toe als hij een van zijn bedrijven in Duitsland zou vestigen – denk aan de werkgelegenheid – en ik las ergens dat er duizenden bomen gekapt moesten worden – maar daar gaan we het al helemaal niet meer over hebben. Die boompjes planten ze ergens anders maar terug.
De vraag is echter of onze vriend Elon geïnteresseerd is in werkgelegenheid. Toen hij laatst heel veel chips besteld had voor zijn Tesla’s, maar meer rendement kon halen uit robots als de chips daar ingezet zouden worden, koos Elon voor de robots. Daarmee ontstond juist minder werkgelegenheid want de robots zouden mensen vervangen. Waarop Elon zich zou hebben afgevraagd: wat gaan we doen met die mensen? Stel dat bovenstaande internet-info waar is – dat weet je maar nooit zonder een grondige factcheck – mag ik me dan afvragen: wat gaan we doen met Elon Musk?
Bob zegt: koop niet meer bij die grote bedrijven. Start als regio je eigen bedrijven met vergelijkbare waar. Laat Google lekker voor wat het is. Organiseer het zelf, creëer je eigen lokale economie. Waar de burgemeester de kaders bepaalt, en waar de Eerste en Tweede Kamer over wet- en regelgeving gaan. Die waken over eerlijke welvaartsverdeling, over een eerlijke belastingbetaling en over het welzijn van de burgers. Bob denkt zelfs aan lokale economieën met eigen munten. Nu ben ik geen man met verstand van economie. Maar van een professor van Neyenrode mag je wel verwachten dat hij geen complete onzin uitkraamt. Beschikken we straks over een Eldense munt, met als afbeelding een Eldense Blauwe boom?
De big farma in India staat onder controle van de overheid. India maakt zijn eigen pillen wel. In het ziekenhuis waar ik vertoef, werken in totaal 2000 mensen. Politie zie ik niet. Nergens. Wel zag ik onderweg een redelijk groot politiebureau. Ze hebben hier ook geen grote voetbalwedstrijden. Die alleen maar door kunnen gaan als er een grote politiemacht op de been is. Hier spelen ze cricket. Als daar al politie bij aanwezig is, dan is dat in de vorm van een speler, zo vermoed ik. Is het u ook opgevallen dat India nauwelijks scoort bij de Olympische Spelen? Er is een zeer goede kogelstoter. Die won zilver. Dat was het wel zo’n beetje. Hoe kan dit? Wat beweegt al die Indiërs om de Spelen te negeren? Is het de armoede? Welnee. Kijk naar alle Indiase artsen die overal ter wereld bezig zijn zich te bekwamen tot topartsen. De Indiër maakt andere keuzes dan wij. Ze hebben denk ik het boek van Bob gelezen. Of zou Bob stiekem een rondreis gemaakt hebben in India?